Mini-niertjes als proefkonijn

Translate

Select the tekst you want to translate and then choose ‘Translate’. You can choose to listen or to read the translated text.

Gepubliceerd op 08 november 2021

Biotechnologisch bedrijf Galapagos gebruikt stamcellen om bijzondere mini-niertjes te kweken: niertjes met een nierziekte. Galapagos wil deze gebruiken om medicijnen op uit te proberen. Het bedrijf zoekt een middel tegen cystenieren.

Felgroen en knalblauw ‘geverfde’ niercellen lichten krachtig op in de duisternis. Het lijkt een kleurig abstract schilderij, maar het is een mini-niertje, onder de microscoop bekeken. ‘We geven elk type niercel een eigen kleur. Zo kun je heel precies volgen hoe de niercellen zichzelf organiseren tot grotere structuren’, vertelt Richard Janssen. Hij is hoofd Onderzoek en Samenwerking bij Galapagos, een bedrijf dat medicijnen ontwikkelt in Leiden.

Galapagos is onderdeel van onderzoeksconsortium RegMed XB, dat ‘gezonde’ niertjes kweekt van een halve centimeter groot. ‘De hoop is dat deze over een jaar of tien uitgeprobeerd kunnen worden bij mensen. En dat ze patiënten wat nierfunctie terug kunnen geven.’

Daarnaast kun je nog iets heel anders met de mini-niertjes. Richard: ‘Bij Galapagos proberen we nierziekten na te bootsen in deze niertjes. Die ‘zieke’ mini-nieren willen we gebruiken om nierziekten beter te begrijpen, nieuwe aangrijpingspunten voor medicijnen te vinden en vooral om nieuwe medicijnen op uit te proberen. We denken dat dit beter werkt dan dierproeven.’ Maar de praktijk blijkt weerbarstig.

Galapagos richt zich op het vinden van een behandeling voor cystenieren. Bij deze aandoening ontstaan grote, met vocht gevulde holtes in de nieren. Dat maakt de nieren kapot. Cystenieren gaat veelal gepaard met een afwijking in de genen. Richard: ‘We hebben die genetische afwijking ingebracht bij onze mini-niertjes.

Van gelballetjes met cysten tot een nier op een chip

Helaas pakte dat heel wisselend uit: soms kregen de niertjes veel cysten, soms weinig en vaak kregen ze helemaal geen cysten. Daar kun je niets mee als je nieuwe medicijnen wilt uitproberen op zo’n mini-niertje.

Onze conclusie is dat we simpelweg nog niet goed genoeg begrijpen hoe cystenieren ontstaan om deze aandoening natuurgetrouw te kunnen nabootsen in een miniatuur-nier. Daarom richten we ons nu op een eenvoudiger model voor het testen van medicijnen, met maar één type niercel.’

De ontwikkelingen gaan tegelijkertijd hard. ‘Sinds kort zijn er bedrijven die gespecialiseerd zijn in het maken van 3D-celkweken en mini-organen, speciaal ontworpen voor medicijnonderzoek op industriële schaal’, vervolgt Richard. ‘Een bedrijf in Leiden ontwikkelt 3D-gelballetjes waarin niercellen groeien die cysten maken. Daar kun je snel en betrouwbaar veel stoffen op testen.

Een ander bedrijf, ook in Leiden, maakt een kidney-on-a-chip. Dat is een kunstmatig plaatje met daarop eenvoudig nierweefsel van een beperkt aantal soorten cellen. Het weefsel krijgt kunstbloed ‘aangevoerd’ en er is ruimte voor de afvoer van ‘urine’. Wereldwijd wordt veel gewerkt aan kidney-on-a-chip. De vooruitgang is fantastisch en ongekend. Zodra zo’n bedrijf iets heeft gevonden wat werkt voor ons, pakken wij de mini-niertjes weer op in onze zoektocht naar nieuwe medicijnen. Want dat er nieuwe medicijnen gevonden worden voor nierziekten, is hard nodig. Zeker bij cystenieren.’

Tekst: Berber Rouwé

Richard Janssen (foto: Galapagos)

Over RegMed XB

Nieren repareren of nieuwe nieren kweken. Er is een kans dat stamcelonderzoek dat in de toekomst mogelijk maakt.

In de columns Update stamcelonderzoek belichten we de verschillende aspecten van het internationale samenwerkingsverband RegMed XB. Hierin werken universiteiten, bedrijven, Health~Holland, de landelijke overheid, provincies en gezondheidsfondsen, waaronder de Nierstichting, samen.