Onderzoek naar vaccinatie bij nierpatiënten

Een eerste vaccinatieprik tegen corona lijkt transplantatiepatiënten minder bescherming te bieden dan gezonde mensen. Dat schrijven Amerikaanse en Franse onderzoekers. Er zijn wel belangrijke kanttekeningen bij deze resultaten.

Recent verschenen de resultaten online van een Amerikaans en een Frans onderzoek naar het effect van coronavaccinatie bij transplantatiepatiënten. De onderzoekers gingen na hoeveel van de mensen in de onderzochte groep antistoffen aanmaakten na een eerste prik met een vaccin van Moderna of Pfizer. In een derde, Amerikaans onderzoek werd het effect van een eerste prik vergeleken tussen transplantatiepatiënten en dialysepatiënten op de wachtlijst voor een niertransplantatie.

Minder kans op anti-stoffen

Het is bekend dat onder gezonde mensen vrijwel iedereen een paar weken na de eerste vaccinatieprik antistoffen tegen corona heeft in het bloed. Bij transplantatiepatiënten lijkt dat veel lager uit te pakken: 6 tot 17% van de mensen uit het onderzoek had antistoffen aangemaakt. De respons van dialysepatiënten lag hoger: bij 87% werden antistoffen gevonden. Uit de onderzoeken bleek verder dat het Modernavaccin vaker leidde tot antistoffen in het bloed dan het Pfizervaccin. Dat is gunstig voor Nederlandse nierpatiënten met ernstig nierfalen (mensen die dialyseren of getransplanteerd zijn); zij worden binnenkort gevaccineerd en krijgen Moderna. Ook leeftijd had invloed: jongere patiënten, tot ongeveer 40 jaar, maakten vaker antistoffen aan dan oudere patiënten. Wat verder opviel was dat mensen die afweerverlagende medicijnen gebruikten, minder vaak antistoffen aanmaakten.

Kanttekeningen

Een eerste vaccinatie lijkt dus onvoldoende bescherming te bieden tegen corona bij mensen met een niertransplantatie. Mogelijk blijven maatregelen om een besmetting te voorkomen in deze groep dus belangrijk. Tegelijk zijn bij dit onderzoek belangrijke kanttekeningen te plaatsen.

Kleine onderzoeksgroep en maar één prik

Bij de onderzoeken waren maar een beperkt aantal nierpatiënten betrokken. Om harde conclusies te trekken, is onderzoek bij grotere aantallen patiënten nodig.

De onderzoekers keken bovendien naar het effect van slechts 1 prik. Een volledige vaccinatie met Moderna of Pfizer bestaat uit twee prikken. Het beschermende effect tegen corona bij transplantatie- en dialysepatiënten na een tweede prik is nog niet onderzocht.

Bescherming bestaat uit meer dan antistoffen

De onderzoekers hebben bovendien alleen antistoffen gemeten in het bloed. "Maar dat zegt niet alles over de bescherming tegen COVID-19," vertelt prof. dr. Ron Gansevoort, nefroloog aan het UMC Groningen. De afweer tegen ziekteverwekkers bestaat uit verschillende mechanismen. De productie van antistoffen is er maar één. Gansevoort: "Een belangrijk ander mechanisme is de productie van bepaalde soorten afweercellen (met name zogeheten T-cellen). In het Nederlandse onderzoek dat een maand geleden gestart is, nemen we die wel mee."

Groot onderzoek naar effect vaccins bij nierpatiënten

Gansevoort doelt op het onderzoeksproject RECOVAC waarvoor ZonMw onlangs 3,2 miljoen euro subsidie heeft toegekend (zie nierstichting.nl). In dit project werken alle UMC's in Nederland samen om te onderzoeken wat de reactie van het immuunsysteem is op vaccinatie  bij nierpatiënten, en wat de bijwerkingen van vaccins zijn en de werkzaamheid op lange termijn.

Op korte termijn breidt het RECOVAC onderzoek ook nog uit. De onderzoekers willen bij ongeveer 12.000 patiënten in dialyse, na niertransplantatie, of met een ernstig gestoorde nierfunctie de hoeveelheid antistoffen bepalen die zij maken na vaccinatie. Meer informatie over dit project volgt binnenkort.

Meer lezen

• Amerikaans onderzoek, publicatie in Journal of the American Medical Association: JAMAnetwork.com 
• Frans onderzoek, voorlopige publicatie in MedRxiv, nog niet gecheckt door andere wetenschappers: medriXiv.org 
• Amerikaans onderzoek dat effect vaccinatie vergelijkt tussen transplantatiepatiënten en mensen die op de wachtlijst staan: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov.
• Alle informatie over het coronavaccin voor nierpatiënten staat op nieren.nl.