Alarmfase 1: ontkenning

Augustus 2019

Maandagochtend. De eerste man komt de zaal op wandelen, chipkaart in de ene hand, koptelefoon in de andere. ‘Goedemorgen, meneer H…’ ‘Wat ik net gezien heb, dat kan nooit!’ ‘Wat hebt u net gezien dan?’ ‘Dat gewicht!’

Ik kijk op de monitor naar het getal, maak een rekensommetje. ‘Ja, dat lijkt me inderdaad wat ruim.’ ‘Daar klopt niks van!’ ‘Ik wil u best geloven,’ zeg ik, ‘maar de weegschaal zegt toch iets anders.’ ‘Het kan echt niet. Doet die weegschaal het wel?’ We lopen naar de weegschaal, ik zie het gewicht. ‘Ja, dat is hetzelfde als 2 minuten geleden,’ zeg ik. ‘De weegschaal kan zoveel zeggen,’ roept hij, ‘ik weet toch wat ik gedronken heb.’

‘De waarheid zal dan wel ergens in het midden liggen, tussen de uwe en de onze in. Laat ik u eerst maar aansluiten.’

Vervang weegschaal door machine, laboratorium, bloeddrukband of iets anders waar een getal uit kan komen. Als verpleegkundigen houden we graag vast aan de meten-is-weten-mantra: harde getallen als werkelijkheid. Sommige patiënten ervaren die werkelijkheid op een andere manier. En soms kloppen de getallen niet met de ervaring.

Een nierziekte besluipt je, stompt je op een onverwacht moment frontaal in je gezicht, zet je leven op zijn kop. Voordat je in de gaten hebt wat allemaal nog wel en niet meer functioneert, zit er een slang in je nek of buik, heb je een suizend gevoel in 1 van je armen en hijs je jezelf enkele malen per week een stoel met afstandsbediening in. Dan komt er een verpleegkundige met een lieve glimlach uitleggen wat je allemaal niet meer mag of kan. Gelukkig is er dan nog een niertransplantatie als een vluchtweg naar een nieuw begin. Of niet - en dan is het een leven lang omgaan met de klap van het lot.

Het is niet vreemd dat de eerste reactie vaak ontkenning is. Dat geldt van oudsher als eerste fase bij het verwerken van rouw. Een nuttig afweermechanisme.

Het zit hem dan nog niet eens zozeer in het ontkennen van onwelgevallige getallen, maar van het ziek-zijn in het geheel. Die eerste periode in de dialysebehandeling is een fase om als zorgverlener rekening mee te houden. Hoe bereik je dat een patiënt niet in ontkenning en verdriet blijft hangen? Soms is enkele maanden geduld het voornaamste wat nodig is. Zoals een Chinese wijze al doceerde: ‘Als je troebel water met rust laat, wordt het vanzelf helder.’

Maar probeer dat water maar eens met rust te laten…