Vaak ongewoon moe? Wat zijn de gevolgen voor je werk?

Bij het Steun- en adviespunt van de NVN (STAP) melden zich dagelijks nierpatiënten met vragen over werk. De meeste hiervan gaan over (dreigende) uitval door vermoeidheid. Wat kun je doen om deze uitval te voorkomen? En op welke regelingen en wetten kun je een beroep doen? De deskundigen van STAP geven antwoord op deze vragen en beschrijven welke adviezen zij zoal geven.

Wij zien dat energiegebrek, als bijwerking van slecht  werkende nieren, een grote impact heeft op het leven van mensen met nierschade. Dit leidt bijvoorbeeld tot minder (sociale) activiteiten, waarna je in een isolement kunt belanden.

Bij gebrek aan energie geven veel nierpatiënten allereerst hun sociale leven op: ze spreken niet meer af met vrienden, gaan in de weekenden niet meer of minder vaak ergens op bezoek, hebben geen puf om na het werk nog te koken… En als je vader of moeder bent, is er kans dat je geen leuke dingen meer met de kinderen doet.

Pas in een veel later stadium melden mensen bij ons dat zij ook last hebben van vermoeidheid op het werk.

Mentale klap en rouw

Werk wordt veelal gezien als één van de belangrijke onderdelen van het leven. Het biedt financiële zekerheid en zorgt voor afleiding. Je blijft, dankzij je werk, meedoen in de maatschappij en hebt het gevoel dat je er toe doet. Mensen doen er daarom alles aan om verlies van hun werk te voorkomen.

Vaak zien wij dat nierpatiënten daardoor te lang blijven doorwerken, met alle consequenties van dien. Als je noodgedwongen, vanwege ziekte, moet stoppen met werken, voelt dit veelal als een harde mentale klap. Daarbij kun je sterke rouwgevoelens ervaren. Investeer tijd in het verwerken hiervan, bijvoorbeeld door hierover te praten met een huisarts, nefroloog of een (medisch) maatschappelijk werker.

Handel niet overhaast

De gevolgen van een nierziekte kunnen per persoon verschillen. Van twee mensen met eenzelfde nierfunctie zien we dat de één nog moeiteloos fulltime kan werken en dat voor de ander twee uur per dag werken al veel te zwaar is.

Helaas komt het vaak voor dat mensen met nierschade al de nodige maatregelen treffen op het werk, zonder hier vooraf advies over in te winnen. Denk aan: gedeeltelijk ontslag nemen omdat het te vermoeiend is om de volledige
contracturen te werken. Of aan: volledig ziekmelden terwijl, met de nodige aanpassingen of gedeeltelijke ziekmelding, er toch een mogelijkheid is om aan het werk te blijven. 

Praktijkvoorbeelden

Hier volgen nu 3 praktijkvoorbeelden met bijbehorende adviezen. Op basis van deze adviezen kun je tóch blijven werken, ook als je last hebt van nierschade en energiegebrek.

Casus 1: Minder werken?

Mevrouw Hendriks werkt als gehandicaptenbegeleidster en heeft een contract voor 32 uur per week, waarbij zij onregelmatige diensten draait. Dit werkt doet ze al elf jaar, ze heeft veel werkplezier en haalt voldoening uit haar werk.

Maar… het werk is tegelijk fysiek zwaar. Werken, kost haar teveel energie en na een paar werkuren raakt mevrouw uitgeput. Binnenkort start zij met de voorbereidende periode, die vooraf gaat aan dialyse (predialyse). Het lukt haar inmiddels niet meer zich op te laden om te werken. Al langere tijd heeft zij moeite met het uitvoeren van haar werkzaamheden, maar ze doet er alles aan om toch aan het werk te blijven.

Dit gaat ten koste van haar sociale leven. Na haar werkdagen is haar energie helemaal op. Mevrouw valt dan vaak op de bank in slaap, kookt zelden en neemt in de weekenden volledig rust om enigszins bij te kunnen tanken.

Ondertussen blijven haar nieren achteruit gaan, waardoor deze maatregelen uiteindelijk niet meer voldoende blijken: het lukt haar niet meer om haar volledige contracturen te blijven werken.

Mevrouw belt STAP om advies te vragen. Ze wil weten of het verstandig is haar contracturen te verminderen door gedeeltelijk ontslag te nemen. Ze geeft aan dat het haar in de ochtend nog wel lukt om wat te werken, maar na een paar uur overheerst de vermoeidheid. Ze moet zich dan uitgeput door de rest van het werk en de dag heen slepen.

Dít adviseert STAP

Neem te allen tijde en in alle situaties geen (gedeeltelijk) ontslag! Hiermee verspeel je je rechten op een passende uitkering. Wanneer mevrouw Hendriks contact met STAP
opneemt, blijkt ze oververmoeid doordat ze té lang is blijven werken. Haar laatste reserves zijn op en het lukt haar niet meer om op haar werk te verschijnen. Ons advies is dan ook dat zij zich in eerste instantie volledig ziek meldt en vanuit deze situatie goed voor zichzelf in kaart brengt wat ze nog wél wil en kan.

Welk werk kan zij nu binnen de organisatie verrichten, rekening houdend met haar opleiding, vaardigheden en werkervaring? Hiervoor kan mevrouw de hulp en het advies van de bedrijfsarts inschakelen. Wij raden haar aan dit in overleg met de werkgever te doen. Mevrouw wil heel graag gedeeltelijk blijven werken, maar ziet in dat ze haar eigen functie niet meer kan uitoefenen omdat deze lichamelijk te zwaar is. We spreken af dat zij in overleg met haar leidinggevende(n) kijkt naar andere mogelijkheden binnen de organisatie.

Wet Poortwachter

Door de ziekmelding wordt de Wet Poortwachter van kracht. Via deze wet zijn alle regels en procedures gedurende de eerste twee jaar van de ziekte geregeld. Zowel de verplichtingen van de werkgever als de rechten en plichten van de werknemer. De werkgever is verplicht bij ziekte loon door te betalen en hulp te bieden bij het terugkeren in het arbeidsproces (re-integratie).

De werknemer heeft de plicht mee te werken aan de re-integratie. Voor mevrouw Hendriks betekent dit dat zij recht heeft op doorbetaling van haar loon gedurende een periode van twee jaar, waarbij de hoogte afhankelijk is van wat hierover geregeld is in de CAO: daarbij geldt dat zij minimaal 70% van haar loon ontvangt. In deze periode moet nader worden onderzocht of haar eigen oorspronkelijke werk passend is of passend te maken is.

De bedrijfsarts kan meedenken over mogelijke aanpassingen zoals:

• Aangepaste werkzaamheden en – indien mogelijk – andere werkzaamheden die lichter van aard zijn.
• Werken vanuit huis, wanneer de werkzaamheden zich daarvoor lenen.
• Werkrooster met regelmatige tijden.
• Of juist een rooster met flexibele werktijden.

Aanpassing van het rooster werkt vaak goed in de praktijk (dit is mede afhankelijk van welk soort functie je hebt en van het soort bedrijf waar je werkt).

Dat blijkt ook uit het volgende praktijkvoorbeeld

Casus 2: Gevaar op de weg?

De heer Malenstein is een 45-jarige vrachtwagenchauffeur. Het werken houdt hij nog net vol, maar hij merkt dat hij in zijn vrije tijd aan één stuk door ligt te slapen. Op het werk heeft hij last van concentratieproblemen. Hij kan zich niet meer lang op de weg en het verkeer focussen. Bekend is dat hij binnenkort moet dialyseren. Voordat hij zich ziek meldt, belt hij met STAP voor advies.

Ondertussen heeft meneer, samen met zijn nefroloog, gekozen voor een passende dialysevorm: hemodialyse. Hieruit volgt dat hij zich ziek zou moeten melden op de dagen dat hij in het ziekenhuis dialyseert.

Als vrachtwagenchauffeur is het mogelijk om flexibele werkuren aan te houden en de werkgever blijkt ertoe bereid het dienstrooster zo aan te passen dat meneer naast zijn dialyse kan blijven werken. Het is een flinke puzzel om dit voor elkaar te krijgen, maar dit lukt met hulp van de bedrijfsarts. Hij maakt aan de hand van een Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) duidelijk wat de belastbaarheid is van meneer. Helder wordt dat deze niet ‘s avonds en in  de weekenden kan werken. Omdat zijn werkgever hem hierin
ook tegemoet komt, hoeft meneer zich minimaal ziek te melden.

Inmiddels heeft hij een transplantatie gehad. Sindsdien kan hij zijn werk, met zijn vroegere oorspronkelijke uren en rooster, uitstekend hervatten.

Het UWV maakt inzichtelijk(er)

De Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) is een instrument voor het vaststellen van de belastbaarheid van een zieke werknemer. Deze lijst wordt opgesteld door de bedrijfsarts of een verzekeringsarts van het UWV. De arts onderzoekt de werknemer en geeft daarna, via een FML, een overzicht van iemands mogelijkheden en beperkingen. Bij re- integratie gaat het om herstellen en weer aan het werk gaan.

Als herstel niet volledig mogelijk is, dan kan het zijn dat er aangepast werk nodig is. Om te weten welk werk een gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemer nog kan verrichten, maakt een arbeidsdeskundige gebruik van een FML.

Helaas zien wij ook dat de vermoeidheid die veel nierpatiënten ervaren, niet goed wordt begrepen. Patiënten voelen zich volledig uitgeput, terwijl werkgevers denken dat het om tijdelijke ‘gewone’ vermoeidheid gaat, die met rust is te verhelpen. Daarnaast hebben bedrijfs- en verzekeringsartsen niet voldoende kennis van een nieraandoening om te kunnen overzien wat het energiegebrek van nierpatiënten zoal inhoudt.

Gevolg is dat een groot aantal werknemers met een nierziekte te maken krijgt met onbegrip. Daarbij komt dat vermoeidheid lastig is om naar beperkingen te vertalen, omdat dit ook erg van de persoon afhangt. Een ieder ervaart vermoeidheid anders en gaat er anders mee om. Zoals de volgende casus illustreert. 

Casus 3: Hoge werkdruk

Mevrouw Barends is 35 jaar en werkt fulltime als marketeer voor een groot communicatiebureau. De werkdruk is daar hoog. Het komt meer dan eens voor dat ze in de avond nog aan een project werkt. Daarbij heeft zij te maken met targets en deadlines. Als gevolg hiervan heeft ze veel stress.

Meermalen probeert ze bespreekbaar te maken dat ze vermoeid is en weinig tot geen energie meer heeft om de werkdagen door te kunnen komen. Tegelijk wil ze absoluut niet stoppen met werken. Op haar werk is bekend dat zij een nierziekte heeft. Maar haar werkgever meent dat een paar dagen rust voldoende zou zijn om daarna het werk weer te kunnen oppakken. Ziek melden, vindt hij onnodig.

Dus komt het zover dat mevrouw het werken niet meer volhoudt en zich volledig ziek meldt. Zij belt STAP met de vraag hoe ze zich het best kan voorbereiden op het gesprek met zowel haar werkgever als de bedrijfsarts. En ze vraagt wat haar rechten zijn wanneer er eventueel onenigheid ontstaat over haar ziekte en re-­integratie.

Dít adviseert STAP

Niet voor het eerst merken wij op dat er veel misvattingen zijn over vermoeidheid bij chronische ziekte. Zowel in de periode voordat een werknemer zich ziek meldt, als tijdens reintegratie, maar ook zeker bij een keuring voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Ga er daarom niet vanuit dat een werkgever voldoende beseft wat je gebrek aan energie met je doet: er is meestal geen sprake van onwil.

Gebrek aan kennis van wat een nierziekte inhoudt, speelt in belangrijke mate mee. In bovenstaande casus zien wij dat de werkgever een ander beeld heeft van vermoeidheid dan mevrouw. Van belang is dat zij uitlegt wat haar vermoeidheid voor gevolgen heeft voor haar functioneren en dat zij actief benoemt wat zij nodig heeft om haar werk te kunnen blijven doen, al is het maar voor een deel. 

Kweek begrip door open te vertellen over je nierziekte en wat de concrete invloed hiervan is op jouw dagelijks leven. Zo kan je werkgever meedenken en -werken aan mogelijke oplossingen.

Schakel een bedrijfsarts in, deze kan je werkgever adviseren over mogelijke aanpassingen. Het beste is om in goed overleg met de werkgever en bedrijfsarts tot een plan te komen hoe je (gedeeltelijk) aan het werk kunt blijven, indien mogelijk. Zo houd je de arbeidsverhouding goed en zal je werkgever eerder meewerken aan een oplossing.

Second opinion

Helaas komt het toch regelmatig voor dat mensen er samen niet uitkomen en dat een werknemer zich niet kan vinden in het oordeel van de bedrijfsarts en/of werkgever. In zo’n situatie kun je een second opinion aanvragen bij een andere bedrijfsarts.

• Contact met de bedrijfsarts., nieren.nl
• Of vraag een deskundigenoordeel bij het UWV. Ga naar www.uwv.nl en tik in bij de zoekfunctie: aanvragen deskundigenoordeel door werknemer

We benoemden eerder dat vermoeidheid lastig is om als beperking aan te duiden. Daarom is het raadzaam aan de hand van een verslag helder te maken wat in je dagelijks leven de impact is van vermoeidheid als gevolg van een nierziekte.

Probeer dit gedurende een week per dag bij te houden, vanaf het moment dat je wakker wordt totdat je naar bed gaat. Beschrijf de activiteiten die je onderneemt en de rustmomenten daarna. Leg vast hoe lang je een bepaalde activiteit kunt volhouden zonder rustpauze, beschrijf ook de hersteltijd na elke activiteit. Zo krijgen anderen een beeld van wat de vermoeidheid met je doet.

Let wel, de gevolgen van een nieraandoening verschillen per persoon, zowel lichamelijk als geestelijk en dit kan zelfs van dag tot dag verschillen. Neem voor een gesprek met de bedrijfsarts of verzekeringsarts altijd het verslag van een slechte dag als uitgangspunt, dit voorkomt dat je toezeggingen doet die niet haalbaar zijn. De vragen hieronder kunnen je helpen bij het in kaart brengen van de vermoeidheid:
• Wanneer heb je er last van?
• Is dit na een activiteit? Om wat voor soort activiteit gaat het?
• Hoe lang heb je nodig om van die activiteit te herstellen?
• Leg dit uit aan de hand van een concreet voorbeeld.

Wijs de bedrijfsarts en de verzekeringsarts op het bestaan van het Verzekeringsgeneeskundig protocol chronische nierschade. Dit is een richtlijn voor bedrijfsartsen en verzekeringsartsen die te maken hebben met een werknemer met een nierziekte.

Let wel, dit is een richtlijn en heeft niet de status van een wet.

Slechte dag als uitgangspunt

Een slechte dag verloopt bijvoorbeeld als volgt: opstaan is al vermoeiend. Boodschappen doen, de vaatwasser uitruimen en andere huishoudelijke klussen zijn te veel. En je hebt tijd nodig om van zo’n activiteit te herstellen, terwijl een ‘gezond persoon’ daarna meteen door kan gaan.

Mogelijk moet je een activiteit die je voorheen zonder onderbreking kon verrichten, verdelen over verschillende dagen, waarbij je steeds een rustmoment moet inlassen. En kun je lang niet zoveel activiteiten op een dag uitvoeren als voorheen. Deze informatie maakt concreet en zichtbaar wat de gevolgen zijn van energiegebrek. Alleen maar zeggen dat je je zo vermoeid voelt, volstaat meestal niet. De vertaalslag naar welke mogelijkheden er zijn voor aanpassingen, kan hierdoor makkelijker worden gemaakt. 

De namen in dit artikel zijn verzonnen in verband met privacyredenen.

Tips van STAP

• Neem nooit (gedeeltelijk) ontslag. Hiermee verspeel je je rechten op een uitkering.
• Denk goed na over wat je nog wel kan en wat niet. Overdenk ook hoe lang je een bepaalde activiteit kunt verrichten en hoe goed of slecht je daarna herstelt. Deze informatie is van belang in een gesprek met de bedrijfsarts of verzekeringsarts. Breng de informatie goed voor jezelf in kaart met voorbeelden uit je dagelijks leven.
• Houd de regie in eigen hand. De werkgever en je bedrijfsarts kunnen meedenken, jíj bent degene die weet wat je nog wel en niet kunt doen en voor hoe lang. En jij weet wat je daarvoor nodig hebt
• Een hulpmiddel of voorziening nodig om te kunnen blijven werken? Hiervoor kun je wellicht een vergoeding krijgen via het UWV. Ga op internet naar uwv.nl en tik bij de zoekfunctie in: voorzieningen voor werk. 
• Wijs de bedrijfsarts en de verzekeringsarts op het bestaan van het Verzekeringsgeneeskundig protocol chronische nierschade. dit vind je op www.nieren.nl. Dit is een richtlijn voor bedrijfsartsen die te maken hebben met een werknemer met een nierziekte. Let wel, dit is een richtlijn en heeft niet de status van een wet. 

Wat kan STAP voor je doen?

De medewerkers van STAP combineren een brede
theoretische kennis van sociale wet- en regelgeving, keuringen, behoud van arbeid en het (her)vinden van werk, met kennis en inzicht in het leven met een nierziekte.

Werknemers én werkgevers kunnen bij STAP terecht voor informatie, overleg en advies over werk in combinatie met nierproblemen. Bel: 035 – 693 77 99 of mail naar stap@nvn.nl. 

Brochures downloaden

De NVN heeft twee brochures gemaakt met informatie en tips:

• Werken met een nierziekte 
• Een medewerker met een nierziekte 

Je kunt ze ook bestellen op deze site: Brochures Leven met een nierziekte.

Tekst: Sabah Ziani en Sultan Ates (Steun- en adviespunt NVN) / Foto's: Istockphoto.com

Dit artikel verscheen eerder in ons tijdschrift Wisselwerking