Inventarisatie Samen beslissen
Er is de afgelopen jaren veel gebeurd op het gebied van Samen beslissen in de nefrologie. Zeker wat betreft de belangrijke keuze voor een nierfunctievervangende behandeling. Toch valt er nog wel wat te verbeteren. Maar waar kunnen we ons dan het beste op richten? Hoe kunnen we nog meer bereiken?
Om deze vraag te beantwoorden heeft de NVN in 2022 een inventarisatie uitgevoerd. Enkele verbeterpunten konden we direct doorvoeren. Zo is er een nieuwe landingspagina, nieren.nl/keuzehulpen, en een bijbehorende flyer voor patiënten gemaakt. Ook is de handreiking voor zorgverleners aangepast, zodat zij ook op de hoogte zijn van alle hulpmiddelen en hoe deze in te zetten.
Beperkte gezondheidsvaardigheden
Maar waar moet op de langere termijn de focus liggen? Om dat te bepalen zijn vertegenwoordigers van diverse organisaties in de nefrologie het afgelopen jaar met elkaar in gesprek gegaan. Zij verwachten in de komende jaren in de ziekenhuizen veel te kunnen bereiken op het gebied van Samen beslissen voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden. Specifiek in de vroegere stadia van nierschade en bij voorkeur aan de hand van uitkomsten, zoals nierfunctie en bloeddruk.
Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden hebben moeite met het vinden, begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid. Dat kan bijvoorbeeld komen doordat ze minder goed kunnen lezen en schrijven, of omdat ze online minder vaardig zijn.
Vooral mensen met chronische nierschade stadium 3 en 4 bezoeken de nefrologie poliklinieken. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat een relatief groot deel van hen beperkte gezondheidsvaardigheden heeft: 38% van de patiënten in stadium 3 en 41% in stadium 4. Dat loopt op tot 50% in stadium 5.
Onderzoek laat zien dat verminderde gezondheidsvaardigheden samengaan met een snellere verslechtering van de nierfunctie, maar dat er nog weinig interventies zijn die patiënten met verminderde gezondheidsvaardigheden ondersteunen in de eerdere stadia van nierziekte.
Zelfmanagement, bijvoorbeeld op het gebied van leefstijl, en goede, wederkerige communicatie tussen patiënten en zorgverleners zijn essentieel om de gezondheidsuitkomsten voor mensen met verminderde gezondheidsvaardigheden te verbeteren.
Grip op uw nieren
In samenwerking met patiënten en zorgverleners heeft het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) de afgelopen jaren de methode Grip op uw Nieren (GoN) ontwikkeld en getest. GoN bestaat uit een online en fysieke training voor zorgverleners, schriftelijke en digitale informatie voor patiënten en een gesprekskaart die de patiënt kan invullen vóór het consult. Uit een procesevaluatie blijkt dat deze middelen goed aansluiten bij de behoeften en vaardigheden van zowel patiënten als zorgverleners.
In hetzelfde onderzoek is de effectiviteit van GoN getest met een interventie- en controlegroep. In de groep patiënten die GoN gebruikten nam het percentage patiënten met een te hoge bloeddruk significant af.
GoN had ook een significant effect op de communicatie tussen patiënten en zorgverleners. Zo werd bijvoorbeeld meer over leefstijl gesproken en werd meer ruimte gemaakt voor het verhaal van de patiënt. Zorgverleners pasten vaker communicatiestrategieën toe die nuttig zijn voor patiënten met verminderde gezondheidsvaardigheden.
Kostenbesparing
Tot slot deden de onderzoekers een kosteneffectiviteitsanalyse op basis van het effect van GoN op de bloeddruk van de patiënt. Daaruit bleek dat, als de interventie volledig wordt geïmplementeerd in Nederland, dit mogelijk een kostenbesparing kan opleveren van € 28.616 en een winst van 0,37 QALY's per nierpatiënt gedurende de levensloop.
Een QALY is een maat die aangeeft hoeveel de interventie of behandeling bijdraagt aan de algehele gezondheid. Daarin wordt niet alleen rekening gehouden met het aantal gewonnen levensjaren, maar ook met de kwaliteit van die levensjaren. Het getal is maximaal 1. Dat wil zeggen dat je je in dat levensjaar volledig gezond voelt. Het getal kan echter ook negatief zijn wanneer je je in het gewonnen levensjaar slecht voelt.
Landelijk invoeren
De organisaties in de nefrologie hebben besloten verdere stappen te ondernemen om Grip op uw Nieren landelijk beschikbaar te maken, door:
- Meer inzicht te krijgen in de onderliggende succesvolle mechanismen van de methodiek, zodat de aanpak nog gerichter kan worden gemaakt.
- De methode beter in te bedden in het zorgproces.
- Een deel van de patiëntinformatie toegankelijker te maken, bijvoorbeeld met audiovisuele toevoegingen.
- Beheer en daarmee onderhoud van alle beschikbare materialen landelijk te beleggen, zodat de beschikbaarheid in de toekomst gegarandeerd is.
De komende tijd zetten de Nederlandse Federatie voor Nefrologie (NFN), Beroepsvereniging Verzorgenden Verpleegkundigen (V&VN), NVN en Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) zich in om deze stappen te realiseren.
Vereniging Maatschappelijk Werk Nefrologie (VMWN) en Diëtisten Nierziekten (DNN) volgen de ontwikkeling op de voet, o.a. om de methode later aan te kunnen passen voor patiënten die dialyseren.