Vermoeidheid


Translate
Select the tekst you want to translate and then choose ‘Translate’. You can choose to listen or to read the translated text.

Vermoeidheid bij chronische ziekte komt veel voor, maar in de spreekkamer wordt het onderwerp meestal niet besproken. De NVN maakte in 2023 werk van vermoeidheid bij nierschade. Met onder andere: tips & tool, een webinar en heel veel informatie, bijvoorbeeld over onderzoek naar vermoeidheid. En op de langere termijn willen we de zorg voor nierpatiënten met vermoeidheidsklachten verbeteren. 

Lees op deze pagina:

Tips voor omgaan met vermoeidheid 

Wat kun je doen om om te gaan met je vermoeidheid? Hier vind je tips van medepatiënten en professionals.

Omgaan met vermoeidheid, hoe doen anderen dat?

Een poll onder nierpatiënten leverde deze tips op:

  • Doe een middagslaapje
  • Doe gewoon even niets
  • Ga leuke dingen doen, daar krijg je energie van
  • Hou een strak leefritme aan (eten, slapen op vaste tijden)
  • Ga minder werken, neem een hulp in de huishouding
  • Werk aan je conditie
  • Luister naar je lichaam en doe alleen wat je aankunt

Webinar Samen sterk: Ongewoon moe

Wat zijn de verschillende oorzaken, risico’s en eventuele behandelingen van vermoeidheid bij chronische nierschade? De laatste inzichten daarover vertelde dr. Ellen Hoogeveen, internist-nefroloog (Jeroen Bosch Ziekenhuis) en klinisch epidemioloog (LUMC). 

Bekijk de opname van het webinar Samen sterk: Ongewoon moe

Vermoeidheid & werk en inkomen

Wat kun je doen om uitval door vermoeidheid te voorkomen? En op welke regelingen en wetten kun je een beroep doen?

Lees de antwoorden en tips van STAP, het Steun- en adviespunt van de NVN: Vaak ongewoon moe? Wat zijn de gevolgen voor je werk? 

Vermoeidheid & gezin

Onze redactie verzamelde een heel aantal tips waarmee je de boel gemakkelijker draaiende houdt. Denk aan kookhulp, tips voor het huishouden, regelingen van de gemeente, etc.

Lees meer: Druk gezin en nierziekte, hoe doe je dat?

Online training Minder moe, meer energie

Je krijgt inzicht in je vermoeidheidstriggers en leert weer echt ontspannen met ademhalingsoefeningen en de nieuwe methode ‘Opbouw van reserves’. Lezers van de online kanalen van de NVN krijgen korting.

Lees meer: Online training Minder moe, meer energie

Boek Je vermoeidheid te lijf

NVN-bestuurslid Marianne test de tips en informatie uit het boek Je vermoeidheid te lijf van Annemarieke Fleming en ze heeft er baat bij!

Lees meer: Je vermoeidheid te lijf

Behandelcentrum vermoeidheid

Als je meer dan een half jaar last hebt van vermoeidheid kan je huisarts of specialist je doorverwijzen voor behandeling in het Behandelcentrum vermoeidheid, of voor de internettherapie Fitnet die daar mogelijk is.

Vraag na of je verzekeraar de behandeling vergoedt: met de meeste verzekeraars is een contract gesloten.

Meer weten? Kijk op de site van het Nederlands Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid (NKCV). 

Ervaringsverhalen over vermoeidheid

  • Special Wisselwerking over vermoeidheid. Hierin zijn alle artikelen over vermoeidheid gebundeld.
  • Podcast Nierpraat
    NVN-redacteuren Florinda en Berber gaan in gesprek over een veel voorkomend probleem bij nierpatiënten: ernstige vermoeidheid. Hoe ga je daarmee om? En wat merken mensen uit je omgeving ervan?
  • Vermoeidheid bij nierziekte, wat zeggen artsen?
    Veel nierpatiënten die last hebben van abnormale vermoeidheid, bespreken hun energiegebrek zelden of nooit met hun arts. Ze denken dat het erbij hoort, er toch niets aan te doen is of ze hebben ervaren dat hun arts niets met dit probleem doet. Wat zeggen artsen hier zelf over?
  • Kinderen geen bezwaar?
    Een aantal nierpatiënten kiest ervoor bewust kinderloos te blijven. Niet alleen vanwege mogelijke medische risico’s, ook om andere redenen die met nierfalen samenhangen.
  • Vaak ongewoon moe 
    Bianka hield een dagboek bij: een week uit het leven van een chronisch vermoeid, maar vrolijk mens.
  • Heej zeg jij wel eens nee?  
    Rondetafelgesprek over het stellen van grenzen.
  • Minder pijn & moeheid
    Podcast van depodcastpsycholoog.nl. Met daarin een interview met GZ-psycholoog Annemarieke Fleming, die zelf vermoeidheidsklachten kreeg door COVID. Zij is ook de schrijfster van het boek Je vermoeidheid te lijf. 
  • Op nierwijzer.nl vertellen patiënten in filmpjes over hun leven met een nieraandoening, ook over vermoeidheid: 
    - Wim (58) over vermoeidheid na transplantatie
    - Anneke (52) over vermoeidheid bij buikdialyse 
    - René over vermoeidheid bij hemodialyse 
    - Thomas (20) over vermoeidheid bij hemodialyse 

Hoe verder? Vermoeidheid in richtlijnen en Samen beslissen

Aanbeveling: structurele aandacht voor vermoeidheid bij nierpatiënten 

Voor mensen met kanker en recent voor long-COVIDpatiënten is er structurele aandacht voor vermoeidheid; voor deze groepen zijn er vele behandelingsmogelijkheden.

Met structurele aandacht voor vermoeidheid bij nierpatiënten willen de NVN en de Nierstichting bereiken dat ook voor mensen met nierfalen de behandelopties en de toegang tot behandelingen toenemen.

Long-COVID en chronische vermoeidheid gaan vaak samen en deze combinatie staat nu veel in de aandacht. Het lijkt gunstig om mee te liften op deze ontwikkeling en te profiteren van kennis en behandelmogelijkheden bij chronische vermoeidheid na kanker of long-COVID. 

4 aanbevelingen

In de kennissynthese van ZonMw worden vier aanbevelingen gedaan om de situatie van patiënten die last hebben van vermoeidheidsklachten te verbeteren.

  1. De diagnose en behandeling van vermoeidheid bij chronische ziekten moet hoger op de agenda van zorg, beleid en wetenschap komen te staan.
  2. Vermoeidheidsklachten moeten vaker worden besproken in de behandelkamer. Patiënten en zorgverleners kunnen hier al mee starten.
  3. Het onderwerp vermoeidheid moet worden opgenomen in toekomstige medische en paramedische richtlijnen. Ook moet het thema een plek krijgen in individuele zorgplannen.
  4. Er moet een groots opgezet, landelijk, interdisciplinair onderzoeksprogramma komen, gericht op de onderliggende oorzaken en behandeling van (ernstige) vermoeidheid bij chronisch zieken. Hierin moet een ziekte-overstijgende aanpak centraal staan.

Lees meer: Miljoenen Nederlanders hebben last van vermoeidheidsklachten, ZonMw

Wetenschappelijk onderzoek: PROguide

PROguide is de naam van het onderzoek van psycholoog Yvette Meuleman. In samenwerking met de NVN onderzoekt zij hoe verbeteringen binnen de zorg bereikt kunnen worden als het gaat om extreme vermoeidheid bij chronische ziekte. 

Lees meer op nieren.nl: Vermoeidheid meten en verbeteren: het PRO-GUIDE project 

Feiten en cijfers

Moe bij chronische ziekte

  • Er zijn 9 miljoen mensen in Nederland met een of meer chronische ziekten.
  • Iemand met een of meer chronische ziekten heeft 50 tot 60% kans op vermoeidheidsklachten, bij gezonde mensen is dat 10 tot 15 procent.
  • 37,2% van mensen met een chronische nierziekte ervaart ernstige vermoeidheid. Bij mensen met MS, ziekte van Parkinson en levercirrose komt vermoeidheid nog vaker voor (respectievelijk percentages van 55%, 40% en 39%).
  • 50% van de mensen die last hebben van energiegebrek, praat zelden met een behandelend arts over vermoeidheid.
  • Niet uitgerust wakker worden is een vaak gehoorde klacht.

Oorzaken en behandeling

Het is nog onvoldoende bekend wat de precieze oorzaken zijn van hevige, blijvende vermoeidheid. Of welke behandelmogelijkheden er zijn.

Voor zover nu bekend, kunnen naast de chronische ziekte, ook factoren zoals pijnklachten, het niet hebben van werk, een lage bloeddruk, roken, stress, angst, onvoldoende beweging of slaapproblemen hevige vermoeidheid veroorzaken. Daarom is het wenselijk dat vermoeidheid niet per aandoening wordt onderzocht. Een ziekte-overstijgende aanpak lijkt nodig. 

ZonMw en verschillende gezondheidsfondsen, waaronder de Nierstichting, hebben beschikbare kennis over vermoeidheid bij elkaar gezet op www.zonmw.nl/vermoeidheid. 

Vrouwen zijn vermoeider

In het boek Je vermoeidheid te lijf van Annemarieke Fleming staat de volgende informatie. Drie keer zoveel vrouwen als mannen voelen zich vermoeid: dat geldt ook voor mensen met long-COVIDklachten.

Een belangrijke oorzaak is waarschijnlijk dat het immuunsysteem van vrouwen gemiddeld actiever is, ter bescherming van een eventuele ongeboren vrucht: dat maakt vermoeider.

Het komt ook doordat de vrije tijd van vrouwen meer versnipperd is. Nederlandse vrouwen hebben gemiddeld 1,4 uur aaneengesloten vrije tijd, mannen 1,9 uur. In het weekend is het verschil nog groter: 1,8 uur tegenover 2. uur. Voor kwalitatief goede vrije tijd, om werkelijk te herstellen en energiereserves aan te vullen, is het van belang dat die niet steeds wordt onderbroken.

Enquête vermoeidheid

We begonnen met het probleem in kaart te brengen. Hoe vaak komt vermoeidheid voor? Hoe uit het zich? En wat zijn de gevolgen voor het dagelijks leven?

Hiervoor nodigden we in januari en februari 2023 deelnemers aan ons panel NP online en lezers van ons tijdschrift Wisselwerking, nvn.nl en onze sociale media uit een vragenlijst in te vullen.

Een greep uit de 415 reacties:

  • 50% van de respondenten zegt (bijna) altijd moe te zijn geweest en 30% regelmatig.
  • Bij 86% van de mensen is dit al langer dan 6 maanden zo.
  • Opvallend is dat niet alleen nierpatiënten, maar ook vrijwel alle nierdonoren die de vragenlijst invulden zich regelmatig of vaak moe voelen.
  • Voor 80% van de respondenten is vermoeidheid de klacht die het meest belastend is in het dagelijks leven. 

Lees de uitkomsten van het onderzoek: Dit zeggen nierpatiënten over hun vermoeidheid. 

Aan de hand van de behoeften die patiënten in dit onderzoek aangaven, gingen wij aan de slag met informatie aanbieden, activiteiten organiseren en tools ontwikkelen waarmee je vermoeidheid zelf te lijf kunt gaan. 

Lees ook